آموزه های عبادی حضرت زهرا سلام الله علیها
آموزه های عبادی حضرت زهرا (س)
مقدمه
از بامداد تاريخ انسان تا جهان معاصر در جامعه و تمدنهاي بشري، پيشگامان ترقيخواه و الهامبخش بسياري ظهور كردهاند كه همه آنان سرانجام پس از پشت سر نهادن مراحل گوناگون پيروزي، رشد، پيشرفت و پذيرفتگي اجتماعي و جهاني، به تدريج رو به ضعف و فرسودگي نهادهاند. آنان پس از پيمايش فراز و نشيبهاي بسيار سرانجام به پايان خط و غروب و افول اقتدار و شكوه اجتماعي خويش رسيدهاند و خواه ناخواه نه تنها از موقعيت پيشگامي و پيشوايي خويش كنار رفته كه از متن جامعهها، تمدنها و مردم نيز به حاشيه رانده شدهاند و جاي خويش را به چهرهها، شخصيتها، الگوها، نمونهها، اسوهها، سرمشقها و سمبلهاي نوين سپرده و خود به تدريج به موزهها و بايگانيهاي تاريخ پيوستهاند.
اما در اين ميان بايد انديشيد كه اين چه راز و رمزي است كه ياد الهامبخش ريحانه پيامبر، نام مقدس و بلند آوازه او، سيره و سبك و روش زيبا و دلنشين و راهگشاي زندگي فردي، خانوادگي، فرهنگي، فكري، سياسي، اجتماعي و جهاني او نه تنها از اين آفت مصون مانده بلكه راه و رسم او در ميان نسل مترقي و آگاه و درستانديش، همچنان به صورت يك اسوه دلپذير و چهره محبوب نورافشاني ميكند.
ارزش و اهمیت دعا در نگاه فاطمه زهرا(علیه السّلام(از نظر بانوی معظم اسلام نیز دعا جایگاهی ارزشمند دارد و محبوب تر از دنیا و آن چه در دنیاست شمرده شده است.
روزی رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) رو به فاطمه زهرا (علیه السّلام) فرمودند: دخترم آیا دوست داری دعائی به تو بیاموزم که هیچ کس آن را نمی خواند مگر اینکه خواسته هایش تحقق می یابد. حضرت زهرا (علیها السّلام) بی درنگ پاسخ دادند: «پدرجان! چنین دعایی از دنیا و آنچه در آن است نزد من محبوب تر است».
روزی دیگر پس از رحلت رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم)، حضرت زهرا (علیها السّلام) رو به زنان عزادار در اعتراض به ارزش های جاهلیت آنان فرمود: «ای زنان عزادار! دست از نمایش افتخارات و صفات بردارید و به دعا و راز و نیاز بپردازید».)
آنچه در استجابت دعا تاثیر بسیار دارد و گاهی در ردیف شرایط و آداب دعا قرار گرفته است، استفاده از زمان و مکان مناسب به هنگام لب گشودن به دعا است. این نگرش درس آموز در آموزه های زندگی حضرت زهرا(علیه السّلام) به خوبی نمایان است. از این روی، آن حضرت پس از جنگ احد هر پینج شنبه بر سر قبر جناب حمزه (علیه السّلام) به دعا و نیایش می پرداخت؛ یا در زمانی دیگر به دنبال ظلم غاصبان به امام علی (علیه السّلام) و اهل بیت (علیه السّلام)، مرقد مطهر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را به عنوان محل راز و نیاز انتخاب می کند.
دیدگاه قدسی آن بانوی بزرگ در باره زمان دعا به گونه ای بود که همیشه به روز مبارک جمعه و ساعات پایانی و هنگام غروب آفتاب آن توجه داشت، و از جانب پدر می فرماید: «در روز جمعه ساعتی است که هر خواسته نیکویی در آن ساعت به اجابت می رسد. پرسیدم یا رسول الله! آن کدام ساعت است؟ فرمود: آنگاه که نصف قرص خورشید در افق پنهان شود».
حضرت زهرا (علیها السّلام) در هنگام اجابت دعاهاو عبادت، نخست دیگران را بر زبان می راندند و با مطرح ساختن آنان، تقاضای پذیرش دعای خویش را برای امت می کردند. اسماء بنت عمیس، همسر جعفر طیار(علیه السّلام) می گوید در لحظه ی پایانی عمر حضرت زهرا(علیه السّلام) متوجه آن بزرگ زنان عالم بودم، او ابتدا غسل نمود و سپس لباس هایش را عوض کرد. آنگاه مشغول دعا و راز و نیاز با خدای خود شد. جلو رفتم؛ آن حضرت را دیدم که رو به قبله نشسته است و دست ها را رو به آسمان بلند کرده، چنین دعا می کند: پروردگارا! به حق کسانی که آنان را برگزیدی و به سرشک دیدگان فرزندانم حسن و حسین در فراق من! از تو می خواهم گنهکاران شیعیان من و شیعیان فرزندانم را ببخشی.
حضرت زهرا (علیها السّلام) نیز در مشکلات زندگی خود از برخی تقاضای دعا می کردند تا از این طریق سریع تر به هدف اجابت نایل شود. روزی آن حضرت ضمن التماس دعا گفتن به
پدر، عرض کردند: «ای رسول خدا! از خدواند بخواه تا فرزندت را شفا دهد». [در آن زمان امام حسن(علیه السّلام) دچار بیماری شده بودند.] از حضرت زهرا(علیه السّلام) دعاهای متعددی در منابع حدیثی نقل شده است.
عبادت حضرت فاطمه زهرا يك عبادت خشك و بي روح نبود، بلكه حضرت فاطمه چون عالمه و محدثه بود، عبادت او توأم با خشوع و خلوص بود كه اينگونه عبادت سازنده و باعث تكامل روح است.
قرآن كريم از عبادت همراه با خشوع ستايش ميكند و ميفرمايد: «قد افلح المومنون الذين هم فيصلاتهم خاشعون»
عبادت همراه با خشوع كه با حضور قلب در پيشگاه خداست ستايش دارد نه عبادت با خضوع كه با اعضا و جوارح انجام ميگيرد و از هر فردي ساخته است.
لذا آنچه اهميت دارد كيفيت و روح عبادت است و حضرت فاطمه زهرا (ع) وقتي در محراب عبادت قرار ميگرفت دگرگون ميشد و خشيت الهي سراسر وجودش را فرا ميگرفت، ستونهاي بدنش به لرزه در ميآمد و اشكهاي سوزانش جاري ميشد. او با تمام وجود در محضر خدا قرار ميگرفت.
عبادت و نماز و دعا ، علائق شديد آن حضرت بود. بهترين دليل بر عشق عبادي وي اين است كه با اينكه تمام كارهاي خانه را به حكم تقسيم رسولالله تقبل نموده بود و بايد گندم را با آسياب دستي آرد كرده و طبخ نمايد و… كه طبعاً از كثرت كار، خسته و ناتوان ميگرديد و شب را بايد استراحت ميكرد، اما فرزندش امام حسن ميفرمايد: مادرم از سحر تا سپيده صبح، پيوسته ركوع و سجود به جا ميآورد و ميشنيدم كه مؤمنين و مؤمناي را دعا ميكرد و آنها را نام ميبرد.
همچنين ايشان در شبهاي مبارك قدر نه تنها خود تا به صبح، شبزندهدار بود بلكه آنچنان اهميت براي اين شب قائل بود كه كودكان خردسال خويش را از قبل آماده ميكرد تا در شب قدر تا صبح بيدار باشند و به تهجد و عبادت بپردازند و از فيوض الهي در اين شب كمال بهره را ببرند و سعادت خويش را تأمين كنند.
روش حضرت فاطمه اين بود كه كسي از اهل خانه در شب قدر به خواب نرود. آنان را روز قبل به كم غذا خوردن و استراحت لازم وا ميداشت تا بتوانند شب قدر، شب زندهداري كنند. آن حضرت ميفرمود: محروم آن كسي است كه از خير و فيوض شب قدر محروم باشد.
حديث شريف فوق سيره و شيوه زندگي حضرت را بيان ميكند كه همواره سعي ميكرد تا از روز قبل، فرزندان و اهل خانه را آماده كند تا بتوانند در شب قدر بيدار بمانند. اين يك نمونه از اهميت دادن حضرت به دستورهاي ديني در تربيت فرزندان است. البته نمونه بسيار روشن و بارز آن كه حتي سعي دارد كودكان نابالغ را در شب قدر بيدار نگه دارد همان امري است كه اكثر مردم حتي درباره نوجوانان و جوانان از آن غافل هستند.
امام حسن مجتبي عليهالسلام در مورد نحوه عبادت مادر برزرگوارشان ميفرمايند: «ما كان فيالدنيا اجحد من فاطمه، كانت تقوم حبي تتورم قدماها.»6
حضرت زهرا در عبادت خداوند عابدترين مردم بود. او آنقدر برپا ميايستاد تا پاهايش ورم ميكرد.